Sprawność jeździecka - cz. II

Sprawność specjalną jeźdźców można określić następującymi cechami:

1. stopniem odwodzenia kończyn dolnych
2. wytrzymałością fizyczną
3. wytrzymałością mięśni grzbietu, brzucha i przywodzicieli kończyn dolnych w stawach biodrowych
4. gibkością
5. wydolnością 
6. rytmem
7. szybkością
8. koordynacją mięśniowo-nerwową

W pierwszej części artykułu omówiono cztery pierwsze wyróżniki. Teraz czas na omówienie pozostałej czwórki. 

4. Rytm 

Z definicji rytmu wynika, że odpowiada on za czasowy przebieg ruchów. Tak samo jak w początkowej fazie szkolenia koń musi nauczyć się i połączyć specyficzny rytm w każdym z chodów, tak samo i jeździec musi nauczyć wyczuwać regularność ruchu w poszczególnych chodach - podobna sytuacja występuję np.: w zespole muzycznym: muzycy są w stanie grać razem jeśli grają w tym samym rytmie, tempie. Ta sama zależność występuje między koniem a jeźdźcem. Rytmika ruchów jeźdźca zależna jest od gibkości stawów oraz równowagi, od czucia głębokiego i świadomości własnego ciała. Pełna rytmika ruchów bez zachwiania równowagi możliwa jest w momencie gdy jeździec podda się ruchowi konia, dosiad będzie podążający za ruchem konia, a mięśnie będą w stanie optymalnego napięcia.

5. Wydolność

Wydolność to zdolność organizmu do wykonywania dużych wysiłków fizycznych, które powodują najbardziej efektywne i optymalne reakcje adaptacyjne w trakcie trwania pracy i odpoczynku. Ocenia potencjalne możliwości organizmu w kontekście biologicznym, które w warunkach sportowych mogą być wykorzystane. Głównym czynnikiem decydującym o wydolności jest sprawność metaboliczna tkanek.

Sposoby doskonalenia wydolności :

1. Metoda o charakterze pracy ciągłej - stała i umiarkowana intensywność pracy oraz stosunkowo długi czas pracy
2. Metoda o charakterze pracy przerywanej - stała intensywność pracy, optymalne przerwy wypoczynkowe oraz zmienność liczby powtórzeń
3. Metoda zmienna - wyraźnie określone obciążenie treningowe, intensywność ćwiczenia
4. Metoda interwałowa - wyraźnie określenie obciążenia treningowego, intensywności ćwiczenia, zmienne, ale wyraźne, określone i niepełne przerwy wypoczynkowe oraz wyraźnie określona ilość powtórzeń ćwiczenia

6. Szybkość

Jest zdolnością do wykonywania ruchów w jak najkrótszym czasie w danych warunkach, przy założeniu, że ruch nie trwa długo i nie powoduje zmęczenia. W jeździectwie od szybkości i precyzji ruchów, zależy szybkość  działania pomocy, a w rezultacie - reakcji dosiadem i jego płynność powodowaniu koniem. Kształtowanie szybkości ma znaczenie, np. w momencie gdy zawodnik musi w krótkim czasie zareagować w  zmieniających się warunkach jeździeckich.

Doskonalenie szybkości:

1. Metoda powtórnego reagowania - polega na powtórnym, możliwie najszybszym reagowaniu na nagle pojawiający się bodziec, zmianę warunków.
2. Metoda różnicowa - polega na analitycznym wytrenowaniu
   a) szybkości reakcji w ułatwionych warunkach
   b) prędkości następujących po sobie ruchów
3. Metoda powtórzeniowa - powtarzanie ruchów z maksymalną prędkością, praca treningowa tylko do momentu pierwszych oznak zmęczenia uniemożliwiających pracę do dużej objętości, będącej ważnym czynnikiem intensyfikacji treningu. Często prowadzi do powstania bariery szybkości. Aby przejść tę barierę stosuje się rozbijanie i wygaszanie.
4. Metoda czuciowa - skierowana na rozwinięcie zdolności odczuwania najdrobniejszych odcinków czasu, co pozwoli zwiększyć szybkość reagowania
5. Doskonalenie koordynacji ruchowej
6. Doskonalenie techniki ruchu

7. Koordynacja

Koordynacja to zdolność do wykonywania złożonych czynności pod względem zgrania aktów ruchowych, umiejętności przechodzenia z jednej konkretnie określonej czynności do innej, jak i określa ono umiejętność wykonania nowych zadań ruchowych. Integruje wszystkie inne cechy motoryczne, organizuje ich współdziałanie w trakcie różnych czynności ruchowych. Jej poziom określają indywidualne, wrodzone zdolności, doświadczenia i wyobrażenie ruchowe oraz stan i stopień rozwoju układu nerwowego.

Wyróżniamy trzy poziomy koordynacji:

1. ruchy charakteryzujące się dokładnością, przy których mało istotna jest szybkość wykonania
2. ruchy charakteryzujące się dokładnością, ale wykonane w określonym czasie
3. ruch charakteryzujący się dokładnością, wykonany w  danym czasie i adekwatny do zmieniających się warunków.

W jeździectwie największą role odgrywa trzeci poziom koordynacji. Spowodowane jest to ciągłymi zmianami warunków jeździeckich i koniecznością szybkiej, a zarazem dokładnej reakcji na te zmiany.

Koordynację ruchową można doskonalić poprzez wykonywanie ćwiczeń:

1. Doskonalących zachowanie równowagi w miejscu i ruchu
2. Kształtujących wykonywanie szybkich obrotów, zwrotów, przewrotów
3. "Lustrzanych" - rzuty przeciwną ręką itp.
4. Z zastosowaniem z nietypowych pozycji wyjściowych np. z leżenia przodem
5. Z wprowadzeniem dodatkowych ruchów do zasadniczej formy ćwiczenia
6. Z zastosowaniem nietypowych warunków
7. Z zastosowaniem nowych wariantów taktyki w zadaniach nie związanych bezpośrednio ze specjalizacją.

Przykładowe ćwiczenia poprawiające koordynację, dosiad i równowagę przedstawione zostały TUTAJ.

Powodowanie koniem za pomocą dosiadu wymaga od zawodnika ciągłego doskonalenia zdolności do zmiany pozycji z odpowiednią szybkością, efektywnością i precyzją. Koordynacja, jej wysoki poziom umożliwia jeźdźcowi między innymi na powodowanie koniem zmianą środka ciężkości. Ponadto próba ta daje możliwość określenia w ujęciu ogólnym : równowagi, zwinności, szybkości i gibkości.
Wszystkie wymienione i opisane wyżej sprawności motoryczne wymagają doskonalenia i utrzymywania ich na danym poziomie. Tylko wtedy, gdy jeździec zadba o własną sprawność, będzie w stanie osiągnąć najwyższe wyniki sportowe.

W opracowaniu artykuły wykorzystano cytaty z "Podstawy treningu uzupełniającego i odnowy biologicznej jeźdźca" M. Mrozkowiak, 2001

 Autorką artykułu jest 
Barbara Ciszek, absolwentka Akademii Wychowania
Fizycznego w Warszawie, kiedyś zawodniczka konkurencji ujeżdżenia - dziś menadżer jednej z podwarszawskich stajni.