Koń i jeździec w ruchu drogowym

Na przestrzeni dziejów koń i jego rola w życiu ludzi nabierała coraz to nowszego znaczenia. Te wytrzymałe i szybkie zwierzęta służyły do przewożenia towarów i ludzi, jazdy wierzchem oraz były niezastąpione w pracy na roli. Stopniowo konie zostały jednak zastąpione przez maszyny parowe. Ostatecznie sposób użytkowania koni zrewolucjonizował się po rozwoju motoryzacji. Dawniej to koń był najtańszym i najbardziej rozpowszechnionym środkiem transportu. W XXI wieku stał się zwierzęciem typowo domowym, trzymanym dla przyjemności, wykorzystywanym w sporcie oraz drogim hobby.

Koń w ruchu drogowym

Wszyscy jeźdźcy poruszający się po polskich drogach muszą zdawać sobie sprawę, że spora część społeczeństwa ma sporadyczny kontakt z końmi, bądź nie miała go wcale. Połączenie tego faktu oraz specyfiki zachowań tych płochliwych zwierząt może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji w ruchu drogowym. Włączając się do ruchu konno trzeba mieć na uwadze, że inni kierujący pojazdami mogą wykazać się kompletnym brakiem wyobraźni, wyrozumiałości, a czasem nawet jakąś dozą złośliwości.  

Omawiając temat jeźdźców i powożących na drogach należy odpowiedzieć na pytanie: kim w rozumieniu przepisów ruchu drogowego są te osoby. Czy są pieszymi, kierującymi , czy może jeszcze kimś innym. 

Z pewnością są:

• UCZESTNIKAMI RUCHU wynika to z samego faktu przebywania tych osób na drodze, oraz
• KIERUJĄCYMI, choć wielu osobom kierujący kojarzy się tylko z prowadzącym samochód, motocykl albo rowerer. Niektórzy sądzą, że prowadząc obok siebie konia, jeźdzcy, którzy przed chwilą go dosiadali są pieszymi. Przepisy w tym zakresie są jednoznaczne i mówią wyraźnie, że zarówno jadący wierzchem , jak i pędzący zwierzę, jest kierującym. W praktyce oznacza to, że na jadącym wierzchem ciążą obowiązki w ruchu drogowym takie same, jak na kierującym pojazdem. 

Zarówno jazda wierzchem, jak i pędzenie zwierząt w zasadzie powinno odbywać się po drodze do tego celu przeznaczonej. Ponieważ jednak w rzeczywistości nie m takich dróg, ten rodzaj ruchu został dopuszczony na większości dróg  poboczem lub jezdnią (art. 35, ust.1 PRD). Należy w tym miejscu przytoczyć definicje dróg, i ich rodzaje.

• DROGA TWARDA (art.2.pkt.2 PRD) to droga z jezdnią o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej, klinkierowej, brukowej, z płyt betonowych, kamienno-betonowych, jeśli długość tej nawierzchni przekracza 20 metrów. 
• DROGA GRUNTOWA to droga, której jezdnia nie jest pokryta żadnym materiałem,najczęściej takie drogi pokryte są żwirem, żużlem, itp.
• DROGA PUBLICZNA to droga, z której może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem. Do dróg publicznych zalicza się drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne.

Uprawnienia 

Uprawnienia do jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt po drodze publicznej, są nabywane z racji osiągniętego wieku. W przypadku jazdy wierzchem to wiek 17 lat (art.36,ust.1, pkt.5), w przypadku pędzenia zwierząt to wiek 13 lat (art.37 ust.4,pkt.2) . Należy podkreślić, iż wymóg wieku dotyczy korzystania z dróg publicznych, natomiast na pozostałych drogach (określane jako wewnętrzne i drogi polne) kryterium wieku nie obowiązuje. W tym przypadku obowiązują zwykle zasady zdrowego rozsądku, którymi powinno się kierować w życiu.

Do kierowania pojazdem zaprzęgowym, dla osób, które nie ukończyły 18 roku życia, a osiągnęły wiek 15 lat, wymagana jest karta rowerowa lub prawo jazdy kategorii AM, A1, B1 lub T  (art.7 Ustawy o kierujących pojazdami).

Zasady poruszana się po drogach jeźdźców i zaprzęgów

Często nie mamy świadomości tego jakie przepisy obowiazują nas kiedy poruszamy się wierzchem lub powożąc po drodze publicznej. Ponieważ jednak nieznajomość prawa nie chroni nas przed konsekwencjami  jego nieprzestrzegania, dobrze jest poznać przynajmniej najważniejsze przepisy i zasady poruszania się po drogach. Poniżej prezentujemy reguły  dotyczące nie tylko jazdy wierzchem, ale również powożenia zaprzęgami i pędzenia zwierząt. 

Jazda wierzchem  powinna odbywać się po drodze przeznaczonej do pędzenia zwierząt, w razie braku takiej drogi po poboczu, w razie braku pobocza po jezdni.  Należy pamiętać, że do jazdy wierzchem mają zastosowanie przepisy o ruchu pojazdów.

Pędzący zwierzęta i jadący wierzchem z uwagi na fakt posiadania statusu kierującego mają obowiązek: 

• stosowania się do zasady ruchu prawostronnego (art.16, ust.1 PRD), 
• poruszania się możliwie jak najbliżej prawej krawędzi jezdni (art.16, ust.4),
• zachowania szczególnej ostrożności i ustępowania pierwszeństwa podczas włączania się do ruchu (art.17, ust.1 i 2 PRD)
• zasady zachowania ostrożności podczas zmiany pasa ruchu i kierunku jazdy (art. 22 PRD)
• zasady zachowania ostrożności i bezpiecznego odstępu podczas wymijania i omijania (art.23 ust 1, pkt. 1 i 2), 
• zasady zajmowania pozycji na drodze w trakcie zmiany kierunku ruchu w sposób zgodny z ruchem pojazdów  (art.25. PRD), 
• zasady przepędzania zwierząt i przejeżdżania przez przejazd kolejowy (art.28PRD)
• zasady korzystania przez jadącego wierzchem z przejścia dla pieszych na zasadzie pieszego jest dyskusyjna, ponieważ problematyka taka nie jest uregulowana w przepisach. A biorąc pod uwagę fakt, że przejście dla pieszych łączy chodniki po obu stronach drogi, korzystanie z przejścia przez jadącego wierzchem, jest prawnie niemożliwe, ponieważ chcąc z niego korzystać kierujący, którym jest jadący wierzchem musiałby nielegalnie do niego dotrzeć chodnikiem, po którym mogą poruszają się wyłącznie piesi.

Oprócz wyżej opisanych zasad, zarówno jeźdźców jak i kierujących pojazdami zaprzęgowymi obowiązują normy dotyczące:

• obowiązku sprzątania po swoich zwierzętach. Za niedopełnienie tej powinności grozi mandat karny w wysokości od 50 zł do 200 zł  z art. 91 Kodeksu Wykroczeń
• doboru odpowiednich zwierząt do jazdy po drodze zarówno wierzchem jak i w zaprzęgu. Mają to być zwierzęta niepłochliwe, sprawne fizycznie, dające sobą kierować, uprząż i uzda (ogłowie) ma być w takim stanie by zwierzęciem można było panować (zwierzęta płochliwe nie mogą być pędzone, muszą one być przewożone) 

Jadący wierzchem w celu zwiększenia bezpieczeństwa własnego i innych powinni:

• zaopatrzyć siebie oraz zwierzę w elementy odblaskowe
• zmianę kierunku ruchu, sygnalizować ręką wyciągniętą w bok, a zatrzymanie gestem   ręki uniesionej w górę

Naruszenie wszystkich powyższych zasad stanowi wykroczenie z art. 97 Kodeksu Wykroczeń.

Przepisy ruchu drogowego dotyczą także powożących i tak:

• Do zaprzęgu może być używane tylko zwierzę niepłochliwe, odpowiednio sprawne fizycznie i dające sobą kierować.
• Kierujący pojazdem zaprzęgowym jest obowiązany utrzymywać pojazd i zaprzęg w takim stanie, aby mógł nad nimi panować.
• Bezpośrednio jeden za drugim może jechać nie więcej niż 5 pojazdów zaprzęgowych. Odległość między piątym pojazdem a następnym nie może być mniejsza niż 200 m.
• Kierujący pojazdem zaprzęgowym przy wjeżdżaniu na drogę twardą w miejscu, gdzie nie ma dostatecznej widoczności drogi, jest obowiązany prowadzić zwierzę za uzdę.
• Kierującemu pojazdem zaprzęgowym zabrania się:
  • przeciążania zwierzęcia;
  • jazdy obok innego uczestnika ruchu na jezdni;
  • pozostawiania pojazdu niezabezpieczonego przed ruszeniem;
  • jazdy pojazdem na płozach bez dzwonków lub grzechotek.

Zakazy dotyczące jazdy wierzchem

Poruszając się po drodze wierzchem ciągle należy mieć na uwadze, że przestrzeganie przepisów jest istotnym elementem bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Natomiast łamanie zakazów zawsze prowadzi do niebezpiecznych sytuacji na drodze, których konsekwencje mogą  być tragiczne.  Zakazy dotyczące jazdy wierzchem opisuje artykuł 36 Prawa o Ruchu Drogowym.

Niedozwolona jest:

• Jazda bez uzdy (ogłowia z wędzidłem), ponieważ uniemożliwia kierowanie zwierzęciem, panowanie nad nim i stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym
• Jazda obok drugiego uczestnika ruchu ruchu np drugiego jeźdźca, pieszego, pojazdu zaprzęgowego, pojazdu silnikowego tj. np samochodu, motocykla
• Jazda po drodze oznaczonej znakami z numerem drogi międzynarodowej (znak E-16 "numer szlaku międzynarodowego)
• Jazda po drodze, na której obowiązuje zakaz ruchu pojazdów zaprzęgowych, obowiązuje on na autostradach i drogach ekspresowych (drogi te są przeznaczone dla ruchu pojazdów samochodowych)
• Jazda po drodze oznaczonej znakiem B-8 "zakaz wjazdu pojazdów zaprzęgowych", który oznacza zakaz ruchu zarówno pojazdów zaprzęgowych, jak i jeźdźców i poganiaczy
• Jazdy po drodze twardej w okresie niedostatecznej widoczności
• Jazdy wierzchem i prowadzenia luzem więcej niż jednego zwierzęcia

Naruszenie zasad dotyczących ruchu pojazdów zaprzęgowym stanowi wykroczenie z art. 97 Kodeksu Wykroczeń. Natomiast naruszenie  zakazu przeciążania zwierzęcia jest przestępstwem  z art.37, ust.1 Ustawy O Ochronie Zwierząt.

Alkohol i środki działające podobnie

Ustawa zabrania kierowania jakimkolwiek pojazdem, prowadzenia kolumny pieszych, jazdy wierzchem, lub pędzenia zwierząt w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka. Jadący wierzchem nie może znajdować się w stanie nietrzeźwości, w stanie po użyciu alkoholu, lub środka działającego podobnie do alkoholu, gdy porusza się po drodze publicznej - jezdni, poboczu, lub drodze przeznaczonej do pędzenia zwierząt. JEST TO ZAKAZ BEZWZGLĘDNY (art. 45, ust. 1, pkt. 1 PRD) jego naruszenie stanowi wykroczenie z art. 97 Kodeksu Wykroczeń, jeżeli dodatkowo pod wpływem alkoholu taka osoba sprowadzi zagrożenie w ruchu drogowym, to wtedy stanowi to wykroczenie  z art. 86par.2 Kodeksu Wykroczeń.

Kierowanie pojazdem zaprzęgowym po drodze publicznej ( w strefie zamieszkania, bądź strefie ruchu) w stanie nietrzeźwości,w stanie po użyciu alkoholu lub środków o działaniu podobnym do alkoholu, jest wykroczeniem. 

Znaki drogowe

Znaki umieszczone przy drodze dotyczą nie tylko kierowców samochodów, motocykli czy rowerzystów, ale również jeźdźców, powożących i poganiaczy poruszających się po drodze. 

• B-1 "zakaz ruchu w obu kierunkach" dotyczy również jeźdźców i poganiaczy, kierujących pojazdami zaprzęgowymi
• B-2  "zakaz wjazdu" dotyczy również jeźdźców i poganiaczy, kierujących pojazdami zaprzęgowymi
• B-8 "zakaz wjazdu pojazdów zaprzęgowych" dotyczy pojazdów zaprzęgowych, jeźdźców i poganiaczy
• B-35 "zakaz postoju" dopuszczalny czas unieruchomienia powyżej jednej minuty
• B-36 "zakaz zatrzymywania" o ile zatrzymanie nie jest spowodowane warunkami na drodze(ruchu drogowego), nie dopuszcza się zatrzymania
• B-37 "zakaz postoju w dni nieparzyste"
• B-38 "zakaz postoju w dni parzyste"
• B-20"STOP"

Każdy jeździec lub osoba kierująca zaprzęgiem, czy też prowadząca zwierzę powinna być zaznajomiona z powyższymi przepisami. Nie chodzi tu tylko o sposób na uniknięcie mandatów, ale przede wszystkim bezpieczeństwo własne, innych uczestników ruchu oraz naszych zwierząt. Wszystkie przepisy, unormowania prawne służą bowiem poprawie bezpieczeństwa na drogach, ale nawet wzorowa ich znajomość nie zastąpi naszego zdrowego rozsądku, zdolności przewidywania pewnych sytuacji i zagrożeń. 

Należy też pamiętać o zasadzie ograniczonego zaufania. Każdy uczestnik ruchu drogowego może oczekiwać od innego uczestnika ruchu, że ten będzie przestrzegał przepisów panujących w ruchu drogowym. Wyjątkiem od tej zasady jest okoliczność, która jednoznacznie wskazuje na możliwość innego zachowania niż oczekiwane. W praktyce, powinniśmy pamiętać, że to iż my znamy przepisy, widzimy, bądź przewidujemy pewne sytuacje lub zachowania, wcale nie oznacza, że inny uczestnik ruchu też zauważa, bądź przewiduje pewne sytuacje i zna przepisy. Poruszając się po drogach należy kierować się zdrowym rozsądkiem i czasem nawet przesadną ostrożnością. 

Artykuł ten powstał dzięki uprzejmości p. aspiranta sztabowego Wojciecha Madeja, zastępcy naczelnika wydziału ruchu drogowego KPP W Krakowie, który poświęcił swój czas i podzielił się swoim doświadczeniem oraz fachowa wiedzą.

Autorką artykułu jest:

sierż. szt. Kamila Musielak, wieloletnia funksjonariuszka policji. Prywatnie posiadaczka
i pasjontka koni, startująca w zawodach
skokowych i ujeżdżeniowych.

fot. foter, grafika equista.pl