Aby uniknąć problemów związanych ze skutecznym zaźrebieniem klaczy, warto wcześniej pomyśleć o podjęciu działań profilaktycznych, prowadzących do uzyskania satysfakcjonujących wyników w trakcie trwania sezonu. Kluczem do sukcesu jest dbałość o dobry ogólny stan zdrowia klaczy, a w szczególności o zdrowy układ rozrodczy. Absolutnie podstawowym warunkiem prawidłowego chowu i hodowli koni (o czym niektórzy zdają się zapominać( jest zapewnienie ruchu poprzez zapewnienie odpowiednich padoków i zadbanych pastwisk (w okresie wiosenno-letnim).
Przed sezonem
Drogą do osiągnięcia optymalnych wyników jest skonstruowanie planu opieki lekarsko-weterynarynej nad stadem (czy indywidualną klaczą), w taki sposób, aby nie ograniczała się ona wyłącznie do okresu wyźrebień i sezonu rozrodowego, ale stanowiła kompleksowe działanie także wobec klaczy ciężarnych i źrebiąt.
Tworząc harmonogram działań profilaktycznych, pamiętać należy o szczepieniach ochronnych – koniecznie przeciwko grypie koni, a po dokonaniu bilansu zysków i strat w konkretnym stadzie także przeciwko herpeswirusowi końskiemu (EHV-1,4). Istotne znaczenie dla utrzymania klaczy hodowlanych w dobrej kondycji ma także systematyczne odrobaczanie wszystkich zwierząt w stadzie. W ustaleniu optymalnych terminów działań profilaktycznych pomoże konsultacja z lekarzem weterynarii opiekującym się stadem. Więcej o odrobaczaniu pisałam tutaj. Pamiętajmy, że zachowanie dobrej kondycji zwiększa szansę na utrzymanie ciąży i narodziny zdrowego źrebięcia, a także na produkcję wysokiej jakości siary.
Dbałość o zdrowie i kondycję całego stada wpływa pozytywnie na skuteczność zaźrebień
Jak przygotować klacz do zaźrebienia? Badania, które warto wykonać
Poza działaniami zmierzającymi ku utrzymaniu dobrego ogólnego stanu zdrowia, wdrożyć należy postępowanie dotyczące samego układu rozrodczego. Przed początkiem sezonu hodowlanego należy sprawdzić przydatność klaczy do rozrodu wykonując badanie ginekologiczne, którego zakres uzależniony jest od danych uzyskanych z wywiadu na temat danej klaczy – wieku zwierzęcia, historii hodowlanej (czy w poprzednich latach występowały problemy, a jeśli tak – czego dotyczyły). Lekarz u każdej badanej klaczy oceni stan zewnętrznych narządów płciowych (istotne znaczenie ma zwłaszcza szczelność i konfiguracja przestrzenna sromu), a także, wykonując badanie rektalne, narządów płciowych wewnętrznych (macicy i jajników). Wskazane jest wykonanie badania mikrobiologicznego wymazu z macicy u wszystkich klaczy, niezależnie od wieku i wcześniejszych wyników hodowlanych. Ponadto u klaczy problematycznych (brak ciąży w ostatnim roku mimo unasienniania lub krycia) czy starszych (powyżej 14 lat) badanie powinno zostać uzupełnione o biopsję macicy. Zalecane jest pobranie próbki biopsyjnej na około miesiąc przed planowanym pierwszym unasiennianiem, aby było wystarczająco dużo czasu na leczenie i kontrolę jego wyników.
Progres w dziedzinie rozrodu koni nastąpił m.in. dzięki rozpowszechnieniu się przenośnych aparatów USG
Opieka w trakcie sezonu
Badania wykonywane podczas sezonu hodowlanego to ultrasonograficzna kontrola rozwoju pęcherzyków jajnikowych oraz stanu macicy. Celem jest wybór optymalnego czasu unasienniania lub krycia, dzięki czemu zmniejsza się liczbę prób potrzebną do skutecznego zapłodnienia. Powodem takiego postępowania są nie tylko koszty związane z każdym kolejnym zabiegiem inseminacji, ale także unikanie nadmiernego antygenowego obciążania macicy. Regularna kontrola rozwoju pęcherzyków pozwala także na ocenę, czy korzystne w konkretnym przypadku będzie zastosowanie hormonów płciowych (w celu indukcji owulacji).
Badajmy wcześnie!
Kolejnym etapem badań jest wczesna kontrola źrebności (między 14. a 18. dniem po owulacji) – daje ona szansę nie tylko na wykrycie ewentualnych niepowodzeń i czas na przygotowanie do kolejnej próby krycia lub inseminacji, ale także szansę na stwierdzenie wystąpienia niepożądanej ciąży bliźniaczej. Ponieważ u klaczy ryzyko związane z rozwojem dwóch płodów jest wysokie (jeżeli klacz utrzyma ciążę, jest duże prawdopodobieństwo urodzenia co najmniej jednego słabego lub martwego źrebięcia), wczesne badanie umożliwia usunięcie jednego z zarodków i dalszy rozwój ciąży pojedynczej.
Monitorowanie ciężarnych klaczy
Jeśli uda nam się zaźrebić klacz, czeka nas 11 miesięcy opieki. Stwierdzenie źrebności klaczy podczas pierwszego, wczesnego badania, nie daje gwarancji, że urodzi ona źrebię. Dlatego zalecane jest ponowne badanie między 28 a 35 dniem ciąży oraz kolejne między 50 a 60 dniem. Po upływie tego czasu prawdopodobieństwo utraty ciąży zmniejsza się znacząco, o ile nie wystąpią nieprzewidziane okoliczności (jak choroba klaczy czy urazy). Grupą zwierząt w szczególnym stopniu narażoną na późną utratę ciąży są zwierzęta ze skłonnością do występowania zapalenia macicy – występuje u nich wyższe ryzyko pojawienia się zapalenia łożyska w ostatnim trymestrze ciąży. Aby zapobiec poronieniom można kontrolować co miesiąc grubość łożyska za pomocą badania ultrasonograficznego, a w przypadku wystąpienia nieprawidłowości stosować odpowiednią antybiotykoterapię, pozwalającą zredukować występujące zaburzenia i zwiększającą prawdopodobieństwo utrzymania ciąży aż do terminu prawidłowego porodu.
Na koniec jeszcze jedna ważna rada - absolutnie podstawowym warunkiem prawidłowego chowu i hodowli koni (o czym niektórzy zdają się zapominać) jest zapewnienie ruchu poprzez zapewnienie odpowiednich padoków i zadbanych pastwisk (w okresie wiosenno-letnim)!
Autorką artykułu jest
lek.wet. Aleksandra Chmielewska, absolwentka
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, która swoje doświadczenie zdobywała w Niemczech m.in.
w Gestuet Lewitz i w Tierklinik Grossmoor.
