Żywienie: Rośliny trujące dla koni cz. II

Data publikacji: 2015-08-04
Rośliny trujące II main

 

Zapraszamy do lektury drugiej części artykułu poświęconego roslinom trującym dla koni. W pierwszej omówiliśmy m.in. te występujące w parkach. 

 

Obrzeża lasów i dróg, polany leśne i nieużytki

 

Bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium L.

Główne substancje trujące to:  L-hioscyjamina i L-skopolamina oraz w mniejszym stopniu atropina. Cała roślina jest trująca, już 1,25kg nasion daje dawkę śmiertelną. Objawami są niepokój, drżączka, porażenia, ślinotok, niedowład kończyn u koni. 

 

Bieluń

 

Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.) 

Roślina zawiera hipercynę, która ma silne właściwości uczulające zwierzęta na światło. Zwierzęta karmione paszą z dużą ilością dziurawca mogą cierpieć na stany zapalne skóry. Najbardziej narażone są młode osobniki.

 

Dziurawiec

 

Kokornak powojnikowy (Aristolochia clematitis L.

Najbardziej szkodliwe są korzenie i młode pędy . U koni objawy to obniżenie temperatury, zaburzenia równowagi i krążenia, depresja, brak apetytu oraz zaparcia.

Konietlica łąkowa (Trisetum flavescens

Roślina ta zawiera antywitaminę D, która przy masowym występowaniu na pastwisku i dłuższym pobieraniu przez zwierzę powoduje hiperkalcemię, odkładanie złogów wapnia w nerkach i naczyniach krwionośnych. Późne koszenie i suszenie siana ogranicza nieco zagrożenie, gdyż koncentracja antymetabolitów w starszych roślinach jest niższa. Jednak ani suszenie ani kiszenie nie niweluje jednoznacznie negatywnego oddziaływania.

Lulek czarny (Hyoscyamus niger

Nazwy ludowe: lulka, lulek jadowity, szalej czarny, żabi barszcz.

Wszystkie części rośliny są trujące, najbardziej korzeń i nasiona. Roślina zawiera alkaloidy: skopolaminę i hioscyjaminę wykazujące największe właściwości toksyczne. Zatrucie powoduje suchość błon śluzowych, najpierw pobudzenie ruchowe, potem bezwład, kolki, niepokój, zaburzenia równowagi. 

Łubin (Lupinus L.

Najbardziej szkodliwe są nasiona. Roślina zawiera alkaloidy: lupaninę, sparteinę, lupininę i inne. Objawy zatrucia to ślinotok, trudności w przełykaniu, niepokój, porażenia kończyn, dreszcze, skurcze, żółtaczka. 

 

 

Naparstnica (wełniasta- Digitalis lanata, żółta- D. lutea, purpurowa- D. purpurea) 

Trujące liście i nasiona zawierają liczne toksyczne glikozydy: digitoksynę, digitalinę i inne. Ich działanie kumuluje się w organizmie. Roślina trująca nie tylko dla koni ale dla niemal wszystkich zwierząt. Dawką śmiertelną jest 25g suszonych liści. Powoduje zaburzenia pracy serca i całego układu krążenia, pocenie się, podrażnienie błon śluzowych. 

 

Naparstnica

 

Pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna L.

Ma wiele nazw zwyczajowych: wilcza wiśnia, wilcza jagoda, psinki, leśna tabaka, belladonna. Wszystkie części rośliny są trujące. Owoce zawierają niemal wyłącznie atropinę, w pozostałych organach występuje hioscyjamina. Korzenie wyróżniają się obecnością większych ilości ubocznych alkaloidów wzmacniających działanie hioscyjaminy na mięśnie. Dawką śmiertelną jest 120-180g suchej masy. Zatrucie rośliną powoduje u koni wzmożone pragnienie, zaburzenia widzenia, rozszerzenie źrenic, przyspieszenie akcji serca, nerwowość, porażenie jelit, zaparcie, kolki, drgawki, silne pocenie się, bezwład, zataczanie się, zaburzenie czynności układu oddechowego. 

 

Pokrzyk wilcza jagoda

 

Psianka słodkogórz (Solanum dulcamara L.

Roślina w całości niebezpieczna zawierająca glikoalkaloidy. Przy zatruciu występuje biegunka, podniecenie lub apatia, duszności, uszkodzenie nerek, brązowo-czerwony mocz. 

Sałata jadowita (Lactuca virosa L.)- mlecz jadowity 

Cała roślina ma właściwości trujące. Toksyczne są obecne w soku mlecznym gorycze: laktucyna i laktukopiryna. Objawami są rozdrażnienie, pocenie się i porażenie mięśniowe u koni. 

Szalej jadowity (Cicuta virosa L.) 

Ma wiele zwyczajowych nazw: blekot, bzducha wodna, cykuta, cykuta jadowita, pietruszyca wodna, szaleniec, szaleń, wsza wodna. Cała roślina bardzo silnie trująca, szczególnie łodyga i kłącze. Zawiera trujący wielonienasycony alkohol – cykutoksynę. Nie traci on swoich właściwości toksycznych nawet po skoszeniu i wysuszeniu. Spożycie niewielkich ilości (ok. 400g) powoduje silne zatrucie. Objawy zatrucia występują szybko, po ok. 20 minutach po spożyciu, często prowadzą do zgonu zwierzęcia. Charakterystyczne jest podniesienie tętna, narastające duszności, zaburzenia czynności serca i skurcze. 

 

Szalej

 

Szczwół plamisty (Conium maculatum L.) 

Nazwy potoczne: pietrasznik plamisty, psia pietruszka, świńska wesz, weszka, szaleń plamisty. Wczesną wiosną najbardziej trujące są korzenie, później bardziej toksyczny jest pęd nadziemny, zawierające koniinę.  Dawka śmiertelna dla koni wynosi ok. 2kg rośliny. Młode zwierzęta są mniej wrażliwe niż dorosłe. Po wysuszeniu na siano roślina jest mniej toksyczna. Toksyczność zwiększa się po deszczach oraz w okresach chłodów.  Zatrucie objawia się osłabieniem mięśni poprzez porażenie zwojów wegetatywnych przez co występuje postępujący paraliż, utrata wrażliwości na bodźce, utrudniony oddech. 

Świerząbek gajowy (Chaerophyllum temulum L.) 

Niebezpieczna jest łodyga i nasiona. Alkaloid- cherofilina,  wytwarzany przez roślinę oddziałuje drażniąco na skórę. Po spożyciu zaś wywołuje stany zapalne układu pokarmowego. Powoduje u koni silną biegunkę i apatię, chwiejny chód, ślinotok. 

Tojad mocny (Aconitum napellus) 

Roślina bardzo silnie trująca (zawiera akonitynę). Okazuje się być najsilniej trującą rośliną w Polsce. Już 10-12g stanowi dla koni dawkę śmiertelną. Po wysuszeniu nie traci toksyczności. Objawy zatrucia to morzysko, podrażnienie dróg oddechowych, kolki, biegunki, zapalenie nerek, przyspieszenie tętna i oddechu. W późniejszym okresie występuje spadek czułości na bodźce zewnętrze, zwolnienie tętna, niedowłady. Śmierć zwierzęcia następuje w ciągu zaledwie kilku godzin. 

Żarnowiec miotlasty (Cytisus scoparius, syn. Sarothamnus scoparius

Najbardziej trujące nasiona i łodygi zawierają alkaloidy chinolizydynowe (sparteinę, sarotamininę, lupanininę), flawonoidy, tyraminę i dopaminę. Powoduje u koni duże rozdrażnienie, następnie daje objawy porażeniowe. 

 

Ogrody i pola uprawne

 

Barszcz Mantegazziego, barszcz kaukaski, barszcz mantegazyjski (Heracleum mantegazzianum) oraz Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) 

Najbardziej trujący jest sok który może powodować oparzenia u zwierząt. Spożycie przez zwierzęta zielonych roślin może spowodować stan zapalny przewodu pokarmowego, krwotoki wewnętrzne i biegunkę. 

 

Barszcz

 

Trzmielina pospolita, t. zwyczajna (Euonymus europaeus L.) 

Wszystkie części rośliny są trujące, owoce w największej ilości zawierają glikozydy: ewobiozyd, ewomonozyd i ewonozyd. U koni zatrucie wywołuje silną i długotrwałą biegunkę oraz przykurcze mięśni, osowiałość i drgawki. Duża ilość spożytej rośliny może powodować śmierć zwierzęcia. 

Ziemniak (Solanum tuberosum L.

Najbardziej trujące są kwiaty i jagody oraz kiełki bogate w solaninę. Objawami zatrucia są rozpad krwinek, silna krwawa biegunka, podrażnienie układu pokarmowego, wypryski na skórze głowy, kończyn i brzucha. 

 

Ziemniak

 

Miłek wiosenny (Adonis vernalis L.) 

Cała roślina jest trująca, występują w niej glikozydy kardenolidowe nasercwe. Dawka śmiertelna dla koni wynosi 25g suchej rośliny. Zatrucie objawia się przyspieszoną akcją serca, skurczami jelit a w konsekwencji kolką. Następuje zniszczenie wątroby i mięśnia sercowego oraz zapalenie przewodu pokarmowego. 

Orlica pospolita (Pteridium aquilinum L.) 

Kłącze i części zielone zawierają tiaminazę, będącą enzymem inaktywującym witaminę B1 oraz gorzkie glikozydy pterakwilinę i saponinę. Wysuszony korzeń ma większe właściwości toksyczne niż suche pędy nadziemne. Zatrucia u zwierząt roślinożernych następują zarówno po spożyciu orlicy na pastwisku, jak i w sianie. U koni poraża układ nerwowy i powoduje chwiejny chód, nadpobudliwość, nadwrażliwość na dotyk. Bardzo często występuje krwawa biegunka i krwiomocz. 

 

Orlica pospolita

 

Skrzyp polny (Equisetum arvense

Ziele zawiera duże ilości krzemionki, alkaloidy (m.in. nikotynę), saponiny, flawonoidy (ekwizeterynę i izokwercytynę). W większych ilościach skrzyp polny jest trujący dla zwierząt. Odnotowano śmiertelne zatrucia koni, zwłaszcza źrebiąt. Skutki zatrucia występują dopiero po pewnym czasie żywienia sianem zawierającym skrzyp. Objawami zatrucia u koni jest niespokojne zachowanie – konie gryzą i kopią. Spożycie znacznych ilości powoduje odurzenie zwierząt i bezwład mięśni (chorobę lędźwiowo-rdzeniową). Występuje porażenie ośrodkowego układu nerwowego i zmiany patologiczne w narządach wewnętrznych. Zanotowany został przypadek, że w grupie 14 koni otrzymujących siano ze znaczną domieszką skrzypu polnego, aż 9 uległo zatruciu. 

Starzec zwyczajny (Senecio vulgaris

Cała roślina stanowi niebezpieczeństwo w szczególności korzeń zawierający senecjoninę. Nie traci swoich toksycznych właściwości ani po wysuszeniu lub zakiszeniu. Stale pobierany z pokarmem wywołuje brak apetytu, chudnięcie, otępienie, stany nerwowości, znaczne zmiany w wątrobie, podwyższoną koncentrację amoniaku u koni. 

 

Ziemowit jesienny
 

Zimowit jesienny (Colchicum autumnale

Cała roślina jest trująca ze względu na zawartą w niej kolchicynę. Zwierzęta instynktownie wyczuwają, iż roślina jest trująca i ją omijają, zarówno świeżą, jak i suszoną w sianie. Jednak po zjedzeniu daje objawy takie jak brak apetytu, ślinotok, niepokój, krwawa biegunka, krwiomocz, duszność, niewydolność układu oddechowego i krążenia. Powstają często nacieki i wylewy krwawe w tkankach.

 

 

Aby uniknąć zatrucia koni osoby zajmujące się zwierzętami i dbające o ich dobrostan powinny umieć rozpoznawać rośliny trujące w miejscach gdzie potencjalnie może żywić się koń. Ogrodzenie padoku powinno być solidne aby konie bezwiednie nie wyszły poza jego teren. Dodatkowo gdy w miejscu przebywania koni znajdują się drzewa należy je zabezpieczyć  siatką lub umieszczonym w odpowiedniej odległości ogrodzeniem. Podczas każdego wyjazdu konia w teren osoba odpowiedzialna za niego powinna zadbać i zwrócić uwagę na to co spożywa zwierzę.  Aby zwalczyć niechciane chwasty należy usunąć je mechanicznie lub chemicznie. Stosowanie środków chemicznych wiąże się dodatkowo z znajomością ich zastosowania i okresu karencji. Zabiegi pielęgnacyjne należy rozpocząć już wczesną wiosną kiedy rośliny zaczynają wyrastać, przed wypuszczeniem koni na padoki lub skoszeniem trawy do ich skarmiania. 

 

 


 

 
Autorką artykułu jest: 
Marta Majszyk biolog i kosmetolog, z zamiłowania pasjonatka jazdy konnej, od 5 lat właścicielka własnego konia. Swoją wiedzę na temat hippiki poszerza czytając obcojęzyczną literaturę i artykuły naukowe.

 

 

 

 

 

 

 

fot. foter, własność autorki

 

 

 

PIŚMIENNICTWO:
1.  Blendinger W. ABC zdrowia konia, s.93-95. Zrzeszenie Studentów Polskich, Zakład Treningowy Koni w Zbrosławicach, 1984.
2.  Chłopecka M. Dęby trujące dla koni [online], aktualizacja 2011 rok [dostęp 28.05.2014r], dostępny w Internecie: http://swiadomejezdziectwo.pl/ 
3.  Figisiak J. Trujące rośliny - śmiertelne zagrożenie dla naszych koni [online], aktualizacja 09.03.2008r [dostęp 28.05.2014r], dostępny w Internecie: http://qnwortal.com/ 
4.  Latocha B. Rośliny trujące [online], aktualizacja 07.01.2011r [dostęp 28.05.2014r], dostępny w Internecie: http://caballo.com.pl/ 5.  Meyer H., Coenen M. Żywienie koni, s.214-217 . Wyd. PWRiL Warszawa, 2003. 
6.  Mowszowicz J. Przewodnik do oznaczania roślin trujących i szkodliwych. Warszawa: PWRiL, 1982.
7.  Pruchniewicz W. Akademia Jeździecka część pierwsza, s. 71-73. CHABER PR AKADEMIA JEŹDZIECKA, Warszawa 2003
8.  Siminska E., Bernacka H., Grabowicz M. Zeszyty Naukowe nr 252 – Zootechnika 37 (2009) 89-97 Zioła w żywieniu zwierząt, z uwzględnieniem owiec. Uniwersytet Technologiczno Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy. 
9.  Suchorski J. Jeździectwo, s.51. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1977.
10.  Szymczak B. Chcę mieć własnego konia, s.52. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa, 2004.
11.  Zimny L. Encyklopedia ekologiczno-rolnicza, s.121. Wrocław, 2003. 
12.  Zwoliński J. Hodowla koni, s342-344. Wyd. PWRiL Warszawa, 1983.