UMASZCZENIE U KONI
Umaszczenie koni warunkowane jest przez blisko 30 genów zajmujących 14 loci. Dodatkowo swe działanie ujawniają tzw. geny „modyfikatory” powodujące zmiany intensywności poszczególnych maści koni (Wilisowska, 2012).
Ogólny podział umaszczeń wg Stachurskiej wygląda następująco:
- wzory białych plam
- wzory białych włosów
UMASZCZENIA PODSTAWOWE
Występują trzy maści podstawowe (gniadej, karej i kasztanowatej) odpowiadają dwa loci:
A (Agouti) -kontroluje rozmieszczenia czarnego barwnika w skórze; wyróżnia się allele (wersje genu):
A- warunkuje ograniczenie rozmieszczenia czarnego barwnika do grzywy, ogona oraz kończyn,
A+ - odmiana dzika allelu A, powoduje odmiane dziką umaszczenia gniadego (niskie podpalania, jane pasemka w grzywie i ogonie)
a- brak ograniczenia rozmieszczenia czarnego barwnika
E (Extension) -decyduje o rodzaju produkowanej melaniny, tj. allel E warunkuje produkcję czarnego barwnika czyli eumelaniny, zaś recesywny allel e odpowiada za produkcję żółto-czerwonego barwnika – feomelaniny. Posiada on cztery rodzaje:
ED - czarny dominujący, warunkuje produkcję eumelaniny, epistatyczny do Agouti (znosi jego działanie),
E - warunkuje produkcję eumelaniny,
e - warunkuje produkcję feomelaniny,w układzie _ _ee jest epistatyczny do Agouti (znosi jego działanie).
ea - mutacja genu e, powoduje pewne zmiany umaszczenia kasztanowego.
Umaszczenia podstawowe są najczęściej spotykanymi maściami koni, i tak na przykład wśród koni małopolskich ponad 90% jest maści podstawowych. U koni huculskich ta liczba jest mniejsza i wynosi około 55% (Wilisowska, 2012).
U koni kolor warunkują dwa allele w każdym locus, zapis genotypu jest ogólny, a kreska w genotypie oznacza dowolność allelu. Np.: koń gniady może mieć genotypy:
Dlatego zapis ogólny wyciąga powtarzające się allele, bez których nie ujawni się umaszczenie gniade, a wygląd on tak: (A_E_). Analogicznie wygląda to u innych umaszczeń.
Pod pojęciem maści podstawowych kryją się „najpospolitsze”, czyli najczęściej występujące umaszczenia, takie jak:
GNIADE (A_E_), przy którym grzywa, ogon oraz dolne partie nóg są koloru czarnego, a kłoda brązowego (Sponenberg, 2003; Stachurska, 2000);
KASZTANOWATE (_ _ee), całe ciało konia pokryte jest rudo-brunatnym włosiem o różnych odcieniach, grzywa i ogon mogą być koloru kłody (ciała) lub z tzw. konopiastą grzywa i ogonem (jaśniejszym). Genotyp (_ _ee) jest epistatyczny do Agouti. (Sponenberg, 2003; Wilisowska, 2012);
KARE (aaE_), cały koń jest czarny. Osobnik taki posiada przynajmniej jeden alllel dominujący E warunkujący produkcję czarnego barwnika oraz dwa allele recesywne Agouti, które nie ograniczają jego rozprzestrzenia w skórze. Dlatego koń jest cały czarny. Jakis czas temu Dr. Sponenberg odkrył allel ED (dominujący czarny) epistatyczny do Agouti powodujący umaszcznie kare lub prawie czarne. Osobnik o genotypie (_ _ ED _) rodzi się koloru przypominającego gniady i wraz z upływem lat ciemnieje do tego stopnia, że przypomina karego. Połączenie prawdziwego karego (aaE_) z alllem ED powoduje uzyskanie rzadkiej kombinacji (aaED_) najprawdopodobniej odpowedzialnej za umaszczenie kuruczo-kare (nie płowiejące). W tym przypadku podejrzewam, że osobniki (aaE_) są tymi płowiejącym od słońca(Sponenberg, 2003).
Autorką artykułu jest:
mgr inż. Renata Wilisowska, absolwentka
Zootechniki o specjalności Hodowla i Użytkowanie Koni na Wydziale Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, autorka popularnego bloga genetykaumaszczeniakoni.blogspot.com
